ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲ਼ਾ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਮੁਲਾਕਾਤ

ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹੀ ਵਾਲਾ ਹੈ-ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ

ਮੁਲਾਕਾਤੀ: ਸ਼੍ਰੀ ਅਨਿਲ ਧੀਮਾਨ

ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸੰਜੀਦਾ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਚ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਰਕਸ ਵਸਤੂਗਤ ਯਥਾਰਥ ਦੀਆਂ ਬਹੁਪਰਤਾਂ ਦਾ ਦਵੰਦ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਕਰੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਇਸ ਸਮਕਾਲੀ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰਤੇਜ ਲਗਾਤਾਰ ਚਿੰਤਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰਚਨਾ-ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੜਾਈ ਵੀ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੁਹਾਵਰਾ ਤੇ ਵੰਨਗੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ 'ਚ ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਈ ਨੁਮਾਇਆਂ ਹੋਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਅਨਿਲ - ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਕਦੋਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹੋ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਮੈਨੂੰ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੱਕ ਤਾਂ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ(ਰੋਡੇ) ਦੇ ਪਾਲਿਟੈਕਨਿਕ 'ਚ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਤੁਰਿਆ। ਉਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਮੇਰੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਬਿਖ਼ਰ ਰਹੀ ਸਰਗਰਮੀ ਆਪਣੇ ਉਤਾਰ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦੌਰ 'ਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਦਮਨ ਤੇ ਲੋਕ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਮੇਰੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਟੁੰਬ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ 'ਚ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਆ ਠਹਿਰਦੇ ਨਕਸਲੀ-ਲਹਿਰ ਦੇ ਕੁਝ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਰਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ। ਮੈਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ' ਖ਼ਾਸ ਬੰਦਾ' ਬਣਨਾ ਲੋਚਦਾ। ਇਉਂ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਦੇ ਮੋਹ ਤੇ ਲੋਕ ਸੰਗਰਾਮ ਦੀ ਕਚਘਰੜ ਉਤੇਜਨਾ 'ਚੋਂ ਹੀ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰਲਾ ਕਵੀ ਉਭਰ ਆਇਆ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ' 'ਚ ਛਪੀ । ਇਹ ਗੱਲਾਂ 1979-80 ਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅਨਿਲ - ਤੁਸੀਂ 'ਗ਼ਜ਼ਲ' ਨੂੰ ਹੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਦਰਅਸਲ ,ਜਿਹੜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੈਂ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਡਾ: ਜਗਤਾਰ ਤੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹਾਂ । ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਕਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੀ ਲਿਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਹੀ ਮੈਂ 'ਗ਼ਜ਼ਲ' ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚਲਾ ਸੰਗੀਤ ਮੇਰੀ ਤਬੀਅਤ ਨੂੰ ਭਾਅ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਅਚੇਤ ਹੀ ਹੋਇਆ ,ਪ੍ਰੰਤੂ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚ 'ਗ਼ਜ਼ਲ' ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਰੂਪਗਤ ਬੰਦਿਸ਼ ਕਈ ਵਾਰੀ ਤੰਗ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਅਨਿਲ - ਤੁਹਾਡੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਅੱਜ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁਹਜ-ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਸਰੂਪ ਬਦਲਿਆ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ਟ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਮੁੱਲ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਥਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਮਾਨ ਚਕਾਚੌਂਧ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਮਨੋਰੰਜਨ ਸਮੁੱਚੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਵਿਚਲੀ 'ਸਦੀਵਤਾ' ਦਾ ਸੁਆਲ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਹੈ।ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੇ ਧੱਕ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦਸਦੇ ਨੇ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਚੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਕ ਲੁਪਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ । ਸੋ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਤਬਦੀਲੀ ਹੀ ਸਮੁੱਚੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਗਈ ਹੋਵੇ ,ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਚੇਤ ਸੁਚੇਤ ਅਨੇਕ ਸੰਕਟਾਂ ਅਤੇ ਦਬਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਅਨਿਲ - ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਲੇਖਕ ਪਸੰਦ ਹਨ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਮੇਰੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬੜੀ ਨਿਗੂਣੀ ਹੈ । ‘ਚੈਖੋਵ’ ਕਈ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਵਧੀਆ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਉਰਦੂ 'ਚੋਂ ਮੰਟੋ,ਨਿਦਾ ਫ਼ਾਜ਼ਲੀ ,ਅਹਿਮਦ ਫਰਾਜ਼,ਪ੍ਰਵੀਨ ਸ਼ਾਕਿਰ,ਹਿੰਦੀ 'ਚੋਂ ਨਿਰਮਲ ਵਰਮਾ,ਕੁਮਾਰ ਵਿਕਲ,ਮੰਗਲੇਸ਼ ਡਬਰਾਲ ਆਦਿ ਬੜੇ ਪਸੰਦ ਨੇ।

ਅਨਿਲ - ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ...?

ਗੁਰਤੇਜ - ਅਜੀਤ ਕੌਰ,ਗਾਰਗੀ ਜਗਤਾਰ, ਪਾਤਰ,ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ,ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਜਸਵੰਤ ਦੀਦ,ਪਾਸ਼ ,ਨਿਰੂਪਮਾ ਦੱਤ ਹੁਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬੜੇ ਸ਼ੌਕ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਬੰਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ। ਨਵੇਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੋਚ ਹੀ ਸਮਰਥ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਦੋ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਕਈ ਨਵੇਂ ਕਵੀ ਬੜੇ ਨਿੱਖਰੇ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਲੈ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਨੇ।

ਅਨਿਲ - ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ-ਮੁਹਰੇ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕੀ ਹੈ ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਮੇਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਵਾਲਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੰਗੀਤ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵੇ,ਸਾਦਾ ਤੇ ਸਰਲ ਹੋਣ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਮੈਂ ਇਹ ਕੁਝ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਮੇਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਈਂ ਚੰਗੇ ਸ਼ਬਦ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਅਨਿਲ - ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੁੱਖ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੁਸ਼ੀ ਕਦੋਂ ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੁੱਖ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੰਦੇ ਦੇ ਕੰਮਾਂ 'ਚੋਂ 'ਬੰਦਿਆਈ' ਮੁੱਕਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੰਦਾ 'ਰੱਬ' ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਵਿਚ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਮੇਰੇ ਤਾਜ਼ਾ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਹਨ।

ਅਨਿਲ - ਖੁਸ਼ੀ....?

ਗੁਰਤੇਜ - ਖੁਸ਼ੀ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨ ਵਰਗਾ ਸੰਸਾਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਮਹਿਫਿ਼ਲ 'ਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ,ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਚ, ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ 'ਚ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ 'ਚ ।

ਅਨਿਲ - ਰੰਗ ਕਿਹੜੇ ਮਨਪਸੰਦ ਹਨ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਰੰਗਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪਸੰਦ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਦਸ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਸਫ਼ਿਆਨੇ ਰੰਗ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਸਨ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕਪੜਿਆਂ 'ਚ ਉਨਾਭੀ ਤੇ ਨੀਲੇ ਦੀ ਭਾਅ ਮਾਰਦੇ ਰੰਗ ਪਸੰਦ ਨੇ। ਫੁੱਲ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਹਣੇ ਲਗਦੇ ਨੇ। ਬੰਦਿਆਂ 'ਚੋਂ ਦਿਲ ਦੇ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਪਸੰਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ।

ਅਨਿਲ - ਤੇ ਸੁਗੰਧਾਂ, ਸੁਆਦ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਰਾਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਤੇ ਚਮੇਲੀ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸੁਗੰਧ ਬਹੁਤ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਉੱਤੇ ਪਈਆਂ ਕਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕੋਰੇ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਹਿਕ ਬੜੀ ਸੁਖਾਵੀਂ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ 'ਚੋਂ ਆਉਂਦੀ ਮਹਿਕ ਦਾ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਖਾਣ ਬਾਰੇ ਮੇਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸੁਆਦ ਨਾਲੋਂ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਵੱਧ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭੁੱਖ ਲੱਗਣ 'ਤੇ ਜੋ ਮਿਲੇ ਖਾ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ।

ਅਨਿਲ - ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਕੋਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਜਾਂ ਸੰਬੰਧ ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਤੇ ਅਵਚੇਤਨ 'ਚ ਦਰਜ ਹੋਣ ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ 'ਚ ਬੀਤਿਆ। ਪੜ੍ਹਾਈ 'ਚ ਚੰਗਾ ਸਾਂ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਆੜੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਯਾਦ ਨੇ। ਮੈਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਛੱਪੜ 'ਚ ਡੁੱਬ ਚਲਿਆ ਸਾਂ,ਪਰ ਆਪ ਹੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ । ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਪਿੰਡ 'ਚ ਆਈ ਬਾਰਾਤ ਲਈ ਰੱਖੇ 'ਠੰਢੇ' ਅਸੀਂ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਲੈ ਗਏ ਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ ਜਾਕੇ ਤੱਤੇ ਹੀ ਪੀ ਗਏ। ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬਹੁਤ ਔਖੀ ਲੱਗੀ । ਕਈ ਵਾਰ ਫੇਲ ਹੋਣ ਦੇ ਅਜ਼ਾਬ 'ਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਸਾਲ ਮੇਰੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਤੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀਆਂ ਦੇ ਸਾਲ ਸਨ । ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਚਪਨ ਸਾਧਾਰਣ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਜਿਹੜਾ ਜੇ ਮਹਿਰੂਮੀਆਂ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਅਨਿਲ - ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਜਲੀ ਬੋਰਡ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ । ਫੇਰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ । ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋ, ਨਵੇਂ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਹੈ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਅਧਿਆਪਨ ,ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ, ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਿੱਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਵੱਲ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ । ਇਥੇ ਤੁਸੀਂ ਜਵਾਨ ਹੋ ਰਹੇ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਕ ਮੁਕੰਮਲ ਚਰਿੱਤਰ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦੀ ਅਣਲੱਭ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹੋ,ਇਉਂ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਾ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਨਰੋਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਬਿਜਲੀ ਬੋਰਡ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਮੇਰਾ ਮੌਜੂਦਾ ਕਿੱਤਾ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ।

ਅਨਿਲ - ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ?

ਗੁਰਤੇਜ - 1989-90 ਦੇ ਦੋ ਸਾਲ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਬੜੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਨ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਤੇ ਦੋਸਤੀਆਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵੀ ਹੋਈ। ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਲਈ 'ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਯਾਦਗਾਰੀ’ ਗੋਲਡ-ਮੈਡਲ ਮਿਲਿਆ। ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਐਮ. ਫਿਲ . 'ਚੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ 'ਚੋਂ ਅੱਵਲ ਰਿਹਾ। ਡਾ: ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਕੇਸਰ ਤੇ ਡਾ: ਦੀਪਕ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜਿਹੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

ਅਨਿਲ - ਕੋਈ ਹੋਰ ਸ਼ੌਕ ਜਿਹੜਾ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਿੰਦਾ ਹੋਵੇ?

ਗੁਰਤੇਜ -- ਮੈਨੂੰ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦਾ ਵੀ। ਮੈਂ ਡਰੈੱਸ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਵਿਚ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ। ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨਾ ਵੀ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜੇ ਮੈਂ ਹੋਰ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਪੌਦਾ-ਨਰਸਰੀ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਚੰਗੀ ਫੋਟੋ ਖਿੱਚੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ,ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ 'ਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਅਨਿਲ - ਤੁਹਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ,ਸ਼ਾਇਰ ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਜਾਣਦਾ ਹੈ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਦੇ ਨੇ, ਜਿਸਦਾ ਮੈਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲਗਿਆ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਭਾਵੇਂ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਨੇ ਪਰ ਕਵੀਆਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਬਹੁਤ ਜਾਣਦੇ ਨੇ। ਮੇਰਾ ਛੋਟਾ ਵੀਰ 'ਪ੍ਰਤੀਕ' ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੀ ਹੈ ,ਪਰ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੇਟੀ ਅਜੇ ਨੌਂ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ ,ਪਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਦਿਨ ਲਿਖਣ ਬੈਠੀ ਨੇ ਵਧੀਆ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ , ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਨੂੰ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਚੰਗਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।

ਅਨਿਲ - ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਉਡੀਕ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਛਪੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?

ਗੁਰਤੇਜ - ਇਹ ਸੁਆਲ ਮੇਰੇ ਲਈ ਬੜਾ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਭਰਿਆ ਸੁਆਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਠੀਕ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਸੱਤ- ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤਾਬ ਛਾਪਣ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਹਾਂ ,ਪਰ ਇਹ ਛਪ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਦਰਅਸਲ,ਮੇਰਾ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹੀ ਵਾਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਗੈਰਾ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤਾ 'ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ' ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ । ਪਰ ਹੁਣ ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਲਿਖੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਐਤਕੀਂ ਕਿਤਾਬ ਛਾਪਣ ਬਾਰੇ ਮੇਰੀ ਉਤੇਜਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤਿੱਖੀ ਲਗਦੀ ਹੈ।ਉਮੀਦ ਹੈ ਏਸ ਸਾਲ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਕੇ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਸੁਰਖ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ । ਮੇਰੇ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਆਪਣਾ ਰਾਹ ਬੰਦ ਕਰਨ ਜਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਵੇਲਾ ਹੈ।